اسید نیتریک

برای ساخت تیزاب سلطانی از هیدروکلریک اسید و HNO3 با نسبت 3 به 1 استفاده می‌شود. این ماده به دلیل داشتن Cl2 آزاد و نیتروزیل کلرید (NOCl)  اسیدی قوی به حساب می‌آید و از آن برای ساخت کمپلکس‌های AuCl4 و PtCl6 استفاده می نمایند.

اسید نیتریک را می‌توان از آمونیاک تولید نمود.

این فرایند که فرایند استوالد نامیده می‌شود در سال 1902 توسط ویلیام استوالد دانشمند آلمانی کشف گردید وی در سال 1909 جایزه ی نوبل شیمی را کسب نمود.

 قبل از کشف این فرایند نیترات تنها از فضولات پرندگان دریایی ماهی خوار در جزایر ساحلی پرو به دست می‌آمد.در طی جنگ جهانی اول به دلیل محدود شدن دسترسی آلمان به اقیانوس اطلس و مشکلات حمل و نقل، این کشور با کمبود نیترات برای ساخت نیتریک اسید و استفاده از آن در ساخت مواد منفجره از جمله TNT، نیتروگلیسیرین و… رو به رو گشت. بنابراین به دنبال یافتن راه جدیدی برای ساخت این ماده‌ی مهم، ویلیام استوالد توانست فرایند جدیدی برای تولید این ماده کشف نماید.

فرایند تولید

در طی این فرایند اکسیژن و آمونیاک در دمای 850 درجه‌ی سانتی گراد و فشار 5 اتمسفر با یکدیگر واکنش داده می‌شوند. برای سریع تر پیش رفتن واکنش این دو ماده و تولید گاز NO از کاتالیزور پلاتین و رودیوم کمک گرفته می‌شود. بعد از تولید گاز NO آن را اکسید می‌نمایند و به NO2 تبدیل می‌ ‌کنند. در نهایت برای تولید نیتریک اسید NO2 را در آب حل می‌نمایند و HNO3 تولید می‌گردد.

4NH3+5O2->4NO+6H2O

NO+1/2O2->4NO2

3NO2+H2O->2HNO3+NO

اسید نیتریک در کشاورزی

بیشترین استفاده از اسید نیتریک (چیزی در حدود 80 درصد)صرف می‌گردد. برای تولید و ساخت نیترات آمونیوم (NH4NO3)   نیترات آمونیوم جز اصلی سازنده کود شیمیایی در صنایع کشاورزی است. این اسید همچنین برای تولید کودهای که فسفات‌های طبیعی در اسید نیتریک حل می‌شوند 

NH3 + HNO3 -> NH4NO3 + H2O

کود‌های نیترات با اسیدی کردن خاک سطح pH را کاهش دهد و نیتروژن آزاد می کند و به تقویت رشد گیاه کمک می کند. با این حال، ا نیتروژن بیش از حد آزاد شود، می‌تواند باعث رشد بیش از حد شود. در نهایت، سطوح بالای نیتروژن در خاک به گیاهان آسیب می‌رساند و یا احتمالاً منجر به میوه دهی کم یا بدون میوه می‌شود.

کابرد صنایع غذایی

اسید نیتریک در تولید نیتریت‌های سدیم و پتاسیم که ترکیبات حاوی یون -NO2 می‌باشند جهت کاربرد در صنایع غذایی استفاده می‌شوند. سدیم نیتریت NaNO2 و با گرید خوراکی (E250) و پتاسیم نیتریت KNO2 با گرید (E249)  به عنوان نگهدارنده در فرایند پردازش گوشت‌هایی مانند سوسیس، کالباس، انواع بیف‌ها، بیکن‌ها، همبرگر و… مورد استفاده قرار می‌گیرند.

وجود یون نیتریت در این فراورده‌ها موجب جلوگیری از رشد باکتری‌ها و مسمومیت‌های غذایی کشنده‌ای مانند بوتولیسم می‌شود. نیتریت به عنوان افزودنی به گوشت تازه نیز افزوده می‌شود این ماده موجب ثابت ماندن رنگ گوشت قرمز تازه می‌گردد. بنابراین گوشت‌های قرمز تازه‌ای که در سوپر مارکت مشاهده می‌گردد لزوما کشتار روز نیستند و ممکن است تنها با افزودن نیتریت تازه به نظر بیایند.

نیتریت های افزوده شده به گوشت قرمز برای جلوگیری از تغییر رنگ هنگام سرخ و یا کباب شدن در اثر حرارت به نیتروز آمین ها تبدیل می شوند. نیتروز آمین ها موادی سمی شامل گروه های NH-NO هستند که جز یکی از خطرناک ترین و اصلی ترین عوامل شناخته شده در ایجاد سرطان به حساب می آیند.

گروه های مخالف حذف نیتریت از گوشت و فراورده های آن بر این باورند که حذف این افزودنی می تواند موجب ایجاد اپیدمی مسمومیت های غذایی شود. در نتیجه امروزه بر اساس نظرات موافق و مخالف میزان وجود نیتریت در محصولات گوشتی به طور چشمگیری کاهش پیدا کرده است اما هنوز با وجود اثبات سرطانزا بودن آن در حیوانات، از آن استفاده می‌شود.

استخراج طلا

اسید نیتریک در خالص سازی فلزاتی مانند طلا و نقره استفاده می‌شود زیرا ناخالصی‌ها مانند متا اکسیدهای مختلف موجود در سطح طلا را حل می کند. طلا در HNO3 نامحلول است و پس از فیلتراسیون و بازیابی استخراج می‌شود.

دارویی

در زمینه پزشکی از اسید نیتریک در حالت خالص به عنوان ماده سوز آور برای از بین بردن زگیل و… استفاده می‌شود. از محلول‌های رقیق شده در درمان سوء هاضمه استفاده می‌شود.

سوخت موشک

اسید نیتریک به اشکال مختلف به عنوان اکسید کننده در موشک‌های سوخت مایع استفاده شده است. اسید نیتریک یک اکسید کننده قابل ذخیره است که به عنوان پیشران موشک استفاده می‌شود.

 کاربرد‌ها

• تهیه‌ی پلیمر‌هایی مانند پلی آمید‌ها ، پلی اورتان و…
• ساخت ترکیبات آلی نیتروژن دار مانند نایلون
• این ماده کاربرد‌های فراوانی از جمله در ساخت تیزاب سلطانی، مواد منفجره و… دارد.
• تولید رنگ و پلاستیک
• قدیمی کردن چرم و چوب
• شستشوی فلزات

خطرات

اسید نیتریک یک اکسیدکننده و خورنده‌ی قوی به حساب می‌آید. قرار گرفتن در معرض طولانی مدت در غلظت‌های کم یا قرار گرفتن در معرض کوتاه مدت در برابر غلظت‌های بالا از این ماده می‌تواند مشکلات سلامتی زیادی را به وجود آورد. استنشاق این ترکیب می‌تواند بسیار خطرناک باشد. به دلیل خاصیت خوردگی بالای این ماده برای فلزات و بافت‌ها توصیه می‌شود نکات ایمنی را هنگام استفاده از این ترکیب رعایت نمایید.

اسپیناس شیمی
مرجع فروش مواد اولیه شیمیایی

شما می‌توانید لیست مواد شیمیایی موجود را از وبسایت استعلام بگیرید.

برای ثبت سفارش و یا مشاوره میتوانید با کارشناس مربوطه 09129495344 تماس بگیرید و یا در واتساپ پیام دهید.